شاید بهتر باشد حتی نظریه‌های جامعه اطلاعاتی را نیز با پیدایش پدیده‌هایی مثل وب3 یا وب معنایی Semantic Web در معرض دگرگونی فرض کنیم.
با این وجود به صراحت باید گفت ساختار آکادمیک و دانشگاهی ایران به‌خصوص در بخش علوم ارتباطات به شدت در برابر این تغییرات مقاومت می‌کند.
بررسی دقیق دلایل این مقاومت نیازمند یک مطالعه علمی و تحقیقی است اما به‌طور پیش فرض می‌توان حدس زد که قدمت این دانشکده‌ها، مسن بودن بخش عمده‌ای از اساتید ارتباطات و آموزش‌های کلاسیک آنها بخش عمده‌ای از این دلایل هستند.
شاید به همین دلیل است که در یک دانشکده مشهور ارتباطات، استادی وبلاگ را اساسا رسانه نمی‌داند و در دانشکده دیگری استاد برجسته روش تحقیق، منابع اینترنتی را حتی اگر از وب سایت معتبر یک دانشگاه بزرگ دنیا باشد، قابل استناد علمی نمی‌شناسد.
بر همین مبنا است که دانشکده‌های مذکور در برابر هر گونه تحول و نوآوری به‌خصوص تغییر محتوای دروس و یا راه‌اندازی گرایش‌های جدید مبتنی بر فناوری اطلاعات مقاومت می‌کنند و تا وقتی ریش و قیچی دست آنهاست این وضعیت بر همان مدار می‌چرخد.
یکی از مهم‌ترین مثال‌های بارز این مدعا، تاخیر در ورود سایبر ژورنالیسم یا روزنامه‌نگاری الکترونیک و تخصص‌های نزدیک به آن مانند روابط عمومی الکترونیک به این دانشکده‌ها است.
امروزه در دانشگاه‌های بزرگ و پیشرو دنیا رشته‌های بین رشته‌ای یا Interdiciplinary از رشد و گسترش خاصی برخوردارند.
برای نمونه در یکی از دانشگاه‌های متوسط آمریکا بیش از 35 گرایش بین رشته‌ای در رشته ارتباطات وجود دارد، خاصیت این رشته‌ها این است که از ترکیب معقول و هدفمندی از چند رشته علمی مرتبط با هم تشکیل شده است.
مثلا از ترکیب معماری، ارتباطات و گرافیک می‌توان رشته جدیدی ایجاد کرد، از ترکیب علوم رایانه و فناوری اطلاعات با علوم ارتباطات نیز رشته جدیدی شکل گرفته است، همین ترکیب در رشته‌های روابط بین‌المللی، علوم سیاسی، ژئوپلیتیک و مهندسی با رشته ارتباطات نیز شکل گرفته است، این رشته‌های جدید متخصصان جدید و چند مهارتی تربیت می‌کند که دقیقا قادر به پاسخگویی به نیازهای بازار هستند.
اما نگرش تک بعدی حاکم و محدود شدن رشته‌های ارتباطات در دانشگاه‌های ایران باعث شده تا مثلا فارغ التحصیلان این رشته‌ها به محض استخدام در یک رسانه مجبور باشند یک دوره آموزش‌های فشرده کاربردی جدید را تحت نظر خود رسانه فرا گیرند. برخی رسانه‌ها بر همین مبنا اقدام به راه‌اندازی بخش آموزش کرده‌اند.
امروزه اگر یک متخصص روزنامه‌نگاری و ارتباطات قادر به استفاده از تکنیک‌ها و مهارت‌های روزنامه نگاری الکترونیک نباشد حتی در ساختار روزنامه‌ها و رسانه‌های سنتی موجود نیز نمی‌تواند به درستی کار کند چرا که انجام وظایف و ماموریت‌های روزمره یک ژورنالیست در رسانه‌های امروز ایران متکی به آموزش‌ها و مهارت‌های کار با شبکه‌های رایانه‌ای و اینترنتی است.
واقعیت تأسف انگیز دیگر این است که ذهن دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ارتباطات دانشگاه‌ها آکنده از نظریه‌هایی است که عمر آنها حد اقل چند دهه است به سر آمده و بیشتر به درد تاریخ ارتباطات می‌خورد نه نظریه‌های کاربردی برای درک ماهیت و ساز وکار رسانه‌های جدید.
امروز با آمدن وب 2 و 3، مفهوم مخاطب، گیرنده پیام، تولید‌کننده پیام، کانال، دروازه بانی خبر، سبک‌های خبر نویسی و تاثیرات رسانه‌ها به کلی دگرگون شده است، اما ادبیات ارتباطی جدید نیز در حوزه داخلی ایران چندان غنی نیست، تعداد کل آثار تالیفی و ترجمه‌ای در این حوزه از تعداد انگشتان دو دست فراتر نمی‌رود.
مقاومت بسیار شدیدی در برابر هر گونه تحول در این حوزه وجود دارد، حتی در حوزه انجام رساله‌های تحقیقی، پژوهش‌های درسی و فعالیت‌های فوق‌درسی درصورتی که به گرایش‌های جدید و متکی بر فناورهای اطلاعاتی بپردازد، مخالفت‌هایی وجود دارد.
تلاش‌های معدود نخبگان این حوزه برای شکل گیری مراکز تحقیقاتی و آموزشی جدید با سرسختی عجیبی که گاه حالت اجماع پیدا می‌کند با شکست مواجه می‌شود.
ساختار کلان آموزش عالی نیز برای انجام تغییرات جدید به شدت متصلب و بوروکراتیک است و بیشتر حامی همان تفکر حاکم است، در واقع چرخه بسته مدار مدیریت آموزش عالی چه در سطح دولتی و چه در سطح دانشگاه‌های غیردولتی و آزاد از همان قانون نانوشته حاکم تبعیت می‌کند.
شاید به همین دلیل است که علی رغم شعارهای پر طمطراق، هنوز دانشکده‌های ارتباطات از ساده‌ترین امکانات ارتباطی جدید بی‌بهره اند، اینترنت در دروس رسمی جایی ندارد و در واحدی درسی به نام کامپیوتر، داس و ویندوز آموزش می‌دهند.
فناوری اطلاعات این امکان را فراهم آورده که حتی دروس در بستری الکترونیک تدریس شوند، تمرین عملی روزنامه نگاری به‌عنوان مهارت عملی می‌تواند در چارچوب یک نشریه آنلاین انجام شود، استاد و دانشجو می‌توانند از طریق وبلاگ درسی با هم ارتباط داشته باشند، پژوهش‌های کلاسی می‌تواند بر روی وب سایت دانشگاه ارائه شود، کاغذ، جزوه‌نویسی و وایت بورد می‌تواند حذف شود، حتی سؤالات آزمون می‌تواند بر روی وب منتشر شود، اگرچه برخی از اساتید در حال حاضر حتی بعد از امتحان نیز از انتشار سؤالات آزمون بر روی وبلاگ دانشجویان ناراحت می‌شوند !
پژوهش‌های دانشگاهی در رشته ارتباطات می‌تواند با نگاه به تحولات فناوری درجامعه از جمله تاثیرات اینترنت، تلفن همراه، ماهواره، شبکه‌های رایانه‌ای و فناوری‌های اطلاعاتی، هر چه بیشتر کاربردی شود، حتی چالش‌های سیاسی و اجتماعی و آسیب‌های ناشی از ورود و کاربرد این فناوری‌ها می‌تواند موضوع ده‌ها تحقیق و رساله باشد، پایان نامه‌های دانشجویی می‌تواند از کنج کتابخانه‌ها خارج شده و وارد فضای وب شود و دسترسی به آن برای همگان تسهیل شود.
اشتراک دانش و خاصیت تراکمی علم از همین جا شکل می‌گیرد، اما این تحولات با ساختار فعلی امکان پذیر نیست.
البته برخی دانشگاه‌ها همچون دانشگاه جامع علمی - کاربردی که نگرش به‌روزتری بر آنها حاکم بوده و نیازهای بازار را سریع‌تر درک کرده‌اند در حرکت به این سمت موفق بوده اند، با این وجود به نظر می‌رسد توجه به موضوع بین رشته‌ای‌ها در رشته ارتباطات علاوه بر فواید فراوانی که برای کاربردی‌تر کردن این علوم دارد به خارج شدن این رشته از دایره علوم نظری محض کمک کرده و با بهره گیری از فرصت تاریخی پیوند با فناوری اطلاعات و ورود به حوزه علوم مهندسی و فنی می‌تواند جهشی تاریخی را در کارنامه خود به ثبت برساند.
زمینه‌ای برای تغییر مثبت
شاید وقت آن رسیده باشد که کنفرانسی علمی برای بازنگری رشته‌های ارتباطات در ایران مبتنی بر تحولات جدید به‌خصوص فناوری اطلاعات برگزار شود تا با همفکری همه صاحب نظران، زمینه برای تغییرات مثبت و کاربردی‌تر کردن رشته ارتباطات و آموزش رسانه در ایران ایجاد شود.
